بررسی فلورستیک و مقایسه تنوع گونه ای خزه های پوست نشین (corticolous) در جنگلهای نوشهر

در ارزیابی اکوسیستم های جنگلی، به اهمیت خزه ها به عنوان عناصر اصلی توالی، کمتر توجه شده است. هدف این تحقیق، شناسایی ترکیب فلورستیک، کورولوژی و بررسی تغییرات تنوع گونه ای خزه های اپی فیت، درختان مختلف و در نهایت تیپ های جنگلی غالب درجنگل های نوشهر است. نمونه برداری از خزه ها، در امتداد ترانسکت شمالی – جنوبی، و به صورت مجزا در3 طبقه ارتفاعی که به ترتیب تیپ های انجیلی-ممرز ، راش– ممرز و اوری – لور غالب بودند، از سطح تنه درختان و در قاب هایی به ابعاد 30 x40 سانتی متر و به صورت درصد پوشش برداشت شد، تعداد 100 قاب نمونه از درختان غالب هر تیپ و در مجموع تعداد 300 نمونه برداشت گردید. مرحله دشوار شناسایی خزه ها بر اساس مطالعات میکروسکوپی سلولی و منابع فلوری و هرباریومی، در موزه تاریخ طبیعی استکهلم انجام شد، نتایج مطالعات فلورستیک، شناسایی 91 گونه خزه از48 جنس و21 تیره بود، تیره های brachytheciaceae ، mniaceae ، hypnaceae، thuidaceae، pottiaceae و grimmiaceae ، از مهمترین تیره های خزه ای جنگل های نوشهر هستند، این تعداد بیش از یک چهارم کل خزه های ایران، 90% خزه های گیلان و 67% گلستان و 37% استان مازندران را در بر گرفته است. تعداد 18 گونه نیز به عنوان گونه های جدید به فلور ایران اضافه شد. گروه خزه های با شکل های رویشی پوست درختی- صخره نشین- خاک نشین با 6/28 % ، خزه های پوست درختی- صخره نشین با 4/25 % طیف زیستی غالب، از نظر تحلیل کورولوژیک، غلبه فیتوکوریون های خزه ای با دامنه پراکنش وسیع، آرکتیک- بوره آل- معتدله-ساب مریدیونال- مریدیونال با 29% طیف کورولوژیک، در واقع بیان کننده ویژگی های اکولوژیک غیر همگن در زیستگاه های جنگلی هیرکانی است. معرفی گونه منحصر به فرد forstroemia remotifolia، با نامگذاری جدید و به عنوان عنصر رلیکت با منشاء اگزین – هیرکانی، اهمیت و کمتر شناخته بودن جغرافیای گیاهی جنگل های هیرکانی را در جهان نشان می دهد و به همراه تعدادی دیگر از گونه های جدید، فضای خالی انتشار جهانی مسیر شرق و غرب پراکنش جغرافیای را پر نمودند. در رابطه با نتایج تنوع و تغییرات آن در بین درختان و تیپ های جنگلی، در تمامی شاخص های عددی تنوع، نتایج آزمون دانکن، با توجه به تفاوت معنی دار میانگین بین درختان نشان از بالا تر بودن تنوع درخت انجیلی در تیپ انجیلی – ممرز(1)، پلت در تیپ راش – ممرز(2) و اوری در تیپ اوری – لور (3)، و نیز پایننتر بودن میانگین خرمندی، در تیپ (1)، شیردار در تیپ (2) و لور در تیپ (3) بود. تحلیل ریرفکشن در تخمین تعداد گونه های مورد انتظار، بالاتر بودن منحنی تیپ راش – ممرز در مقایسه با سایر تیپ ها و در تخمین غنای گونه ای جک نایف(jackknife)، این مقدار در تیپ راش – ممرز به مقدار 8/81 بالا تر از سایر تیپ ها بر آورد شد. در رابطه با تحلیل شاخص های پارامتری تنوع، همانند شاخص های عددی، بالاتر بودن منحنی تیپ راش – ممرز در تحلیل های رتبه- وفور(rank-abundance)، نیمرخ های تنوع(diversity ordering) و پایین تر بودن آن در تحلیل k-dominance، نمایانگر متنوع بودن این تیپ در مقایسه با تیپ های انجیلی – ممرز و اوری – لور است. همچنین در پیروی مدل های توزیع فراوانی عناصر خزه ای، پیروی 75% از درختان غالب و نیز تیپ های مورد بررسی از منحنی عصای شکسته (broken- stick) بیانگر توزیع متعادل عناصر با فراوانی متوسط درجنگل های منطقه است. با استفاده از تحلیل iv، گونه های شاخص تیپ ها تعیین وسپس تحلیل dca ، در تفکیک مکانی و توزیع درختان براساس تفاوت فلورستیک خزه ای و ویژگی های اکولوژیک رویشگاهها (ارتباط گونه – محیط) به میزان زیادی این تفاوت ها را به نمایش گذاشت. نتایج این تحقیق، می تواند به عنوان کلید ورود به اکوسیستم ها وارزیابی رویشگاههای جنگلی بر پایه تفاوت بین تنوع گونه ای و درجه حساسیت یا به عبارتی پایداری اکولوژیک تیپ های جنگلی بر اساس مدل های حاصل شده از تغییرات و توزیع وفور گونه ای توصیف، مدلسازی و مدیریت نمود.